BeePathNet:"Ο κόσμος μας δεν θα ήταν τόσο όμορφος εάν δεν υπήρχαν οι μέλισσες!"

Αναστασία Λιούρτα, Διοίκηση Τουριστικών Επιχειρήσεων, Υπεύθυνη Eπικοινωνίας στο πρόγραμμα BeePathNet

Ελισάβετ Παπουλίδου, Μηχανικός , εργάζεται στο Δήμο Νέας Προποντίδας, Υπεύθυνη του Προγράμματος για την Ελλάδα

Φανή Χατζήνα, , Βιολόγος, Διευθύντρια του Τμήματος Μελισσοκομίας και του Ινστιτούτου Επιστήμης Ζωικής Παραγωγής του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ, Συντονίστρια της τοπικής ομάδας του BeePathNet

Γνωρίστε μας με λίγα λόγια την δράση BeePathNet.

Ελισάβετ Παπουλίδου

Το "BeePathNet" είναι ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα URBACT III και αποτελεί ένα «Δίκτυο Μεταβίβασης" (Transfer Network) της ορθής πρακτικής της αστικής μελισσοκομίας, που εφάρμοσε η πόλη της Λιουμπλιάνα, σε άλλες ευρωπαϊκές πόλεις. Οι πόλεις που συμμετέχουν στο BeePathNet είναι ο δήμος της Λιουμπλιάνα (Σλοβενία), ο δήμος της πόλης Bydgoszcz (Πολωνία), ο δήμος Amarante (Πορτογαλία), ο δήμος Cesena (Ιταλία), ο δήμος του Hegyvidék -12ο διαμέρισμα της Βουδαπέστης (Ουγγαρία), ο δήμος Νέας Προποντίδας (Ελλάδα).

Οι ευρωπαϊκές πόλεις συνεργαζόμαστε για να δημιουργήσουμε ένα ευρωπαϊκό δίκτυο "πόλεων φιλικών προς τις μέλισσες" που μεταφράζεται σε «πόλεις που σέβονται το περιβάλλον και φροντίζουν για το μέλλον των επόμενων γενεών». Το πρόγραμμα BeepathNet είναι ένα πρόγραμμα που στοχεύει μακροπρόθεσμα σε αυτό που ονομάζεται "βιώσιμη αστική ανάπτυξη". Οι πόλεις που συμμετέχουμε καλούμαστε να καταρτίσουμε σχέδια δράσης για τις πόλεις μας με γνώμονα την προστασία του περιβάλλοντος και τη βελτίωση της ποιότητας της ζωής των κατοίκων εντός των πόλεων. Κατά τη διάρκεια των δύο ετών ανάπτυξης και υλοποίησης του προγράμματος, οι πόλεις που συμμετέχουμε στο δίκτυο συνεργαζόμαστε στενά, ανταλλάσσουμε εμπειρίες και γνώσεις και σχεδιάζουμε από κοινού τον τρόπο με τον οποίο θα επιτευχθούν οι σκοποί του έργου.

Μέσω του έργου BeePathNet επιδιώκεται, μεταξύ άλλων, η αύξηση και η ενδυνάμωση της βιοποικιλότητας των αστικών και περιαστικών περιοχών με δράσεις όπως αυτές της δημιουργίας και διεύρυνσης των αστικών χώρων πρασίνου, ο εμπλουτισμός των πόλεων με ενδημικά είδη φυτών και βλάστηση που προσελκύουν επικονιαστές όπως οι μέλισσες των οποίων ο ρόλος στη διατήρηση του περιβάλλοντος και στην διατροφική επάρκεια είναι παγκοσμίως αναγνωρισμένος, η ενίσχυση του τομέα της μελισσοκομίας στην περιοχή και η διασύνδεσή του με τον τομέα τουρισμού. Βασικό στόχο του σχεδίου δράσης του έργου αποτελεί η αξιοποίηση αυτής της πολιτικής της περιβαλλοντικής αναβάθμισης της περιοχής για την ενδυνάμωση της τοπικής μελισσοκομίας και για την ανάπτυξη μακροπρόθεσμα ενός νέου εναλλακτικού τουριστικού προϊόντος: του μελισσοτουρισμού (apitourism).

Το σημαντικό στοιχείο του προγράμματος είναι ότι βασίζεται στη συμμετοχική διαδικασία 'από κάτω προς τα πάνω' ('bottom- up' participatory approach) δηλαδή στην συμμετοχή των πολιτών τόσο στο στάδιο του σχεδιασμού όσο και στο στάδιο υλοποίησης των σχεδίων δράσης. Για αυτό το σκοπό έχει συσταθεί στο Δήμο Νέας Προποντίδας η λεγόμενη Τοπική Ομάδα Δράσης, ULG (Urbact Local Group), η οποία αποτελείται από πολίτες που ανταποκρίθηκαν μετά από ανοιχτό κάλεσμα του Δήμου και δήλωσαν το ενδιαφέρον τους να συμμετέχουν στο σχεδιασμό και την υλοποίηση των δράσεων του έργου.

Πόσο και γιατί είναι σημαντική η ύπαρξη της μέλισσας στην καθημερινότητά μας;

Φανή Χατζήνα

Υπάρχουν πάρα πολλές μελέτες οι οποίες έχουν ποσοτικοποιήσει την προσφορά της μέλισσας στην κοινωνία μας, και οι οποίες δείχνουν ότι η προσφορά αυτή στην επικονίαση των φυτών είναι πολλαπλάσια σε αξία από την αξία των προϊόντων όπως το μέλι, η γύρη, το κερί, ο βασιλικος πολτός. Εδώ αναφερόμαστε όμως στην προσφορά όλων των μελισσών, κι όχι μόνο εκείνων που οι μελισσοκόμοι μας κρατάνε σε κυψέλες. Θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι μάλλον υπάρχουν πάνω από 1000 είδη μελισσών στην Ελλάδα, και περιπου στα 20.000 σε ολόκληρο τον κόσμο, και μόνο 8 από αυτά δίνουν μέλι. Στην ουσία τα ⅔ του φαγητού μας, οφείλονται στις μέλισσες. Οι καρποί, τα λαχανικά, τα φρούτα αλλά και τα ζώα, τα οποία καταναλώνουν φυτά (για παράδειγμα μηδική, τριφύλλι). 

Στη συνέχεια βέβαια η μέλισσα που γνωρίζουμε περισσότερο μας προσφέρει όλα εκείνα τα προϊόντα που παράγονται στην κυψέλη και είναι ανώτερης βιολογικής και φαρμακευτικής αξίας, όπως το μέλι, η γύρη, ο βασιλικός πολτός, το δηλητήριο, το κερί. η πρόπολη. Πολλά από τα προϊόντα αυτά χρησιμοποιούνται καθημερινά στη διατροφή μας αλλά και στην ιατρική και φαρμακοβιομηχανία.

Και ας μην ξεχνάμε ότι οι μέλισσες, έμμεσα μας προσφέρουν ομορφιά, γιατί τα φυτά για να τις προσελκύσουν δημιουργούν υπέροχα άνθη σε σχήματα και χρώματα, και με λεπτά και μεθυστικά αρώματα. Ο κόσμος μας δεν θα ήταν τόσο όμορφος εάν δεν υπήρχαν οι μέλισσες!

Με ποιους τρόπους μπορούμε να μεταλαμπαδεύσουμε στα παιδιά μας την αγάπη και την φροντίδα της μέλισσας και γενικά του περιβάλλοντος;

Ελισάβετ Παπουλίδου

Η συνεχής και συστηματική εκπαίδευση των παιδιών σε θέματα περιβάλλοντος και κυρίως η συμμετοχή των παιδιών από πολύ μικρή ηλικία σε δράσεις προστασίας και σεβασμού της φύσης και του περιβάλλοντος, είναι αναμφισβήτητα ο μόνος τρόπος για να μπορέσουμε να μεταλαμπαδεύσουμε στα παιδιά μας έννοιες και αρχές όπως αυτές της αειφορίας και της ανάγκης προστασίας της ζωής όλων των οργανισμών που βρίσκονται πάνω στη Γη μας, που είναι το σπίτι όλων μας.

Η περιβαλλοντική εκπαίδευση στα σχολεία θα πρέπει να γίνεται πιο οργανωμένα και πιο συντονισμένα με κατάρτιση συγκεκριμένου προγράμματος και με συμμετοχή των σχολείων σε δράσεις, εκπαιδευτικές εκδρομές με επισκέψεις σε μελισσοκομεία, παρουσιάσεις από μελισσοκόμους, εργαστήρια κλπ.

Υπάρχουν προγράμματα που διοργανώνονται από διάφορους φορείς όπως τα εκπαιδευτικά προγράμματα για τη μέλισσα και το περιβάλλον που απευθύνονται σε σχολεία και περιλαμβάνουν πολλά βιωματικά εργαστήρια που διοργανώνονται κάθε χρόνο από το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Αρναίας. Η βιωματική μάθηση είναι η πλέον κατάλληλη δεδομένου ότι οι μαθητές αποκτούν γνώσεις μέσα από την ενσώματη εμπειρία και την άμεση εμπλοκή στη διαδικασία μάθησης επιτυγχάνεται η συναισθηματική εμπλοκή των παιδιών.

Μέσα από το Beepath υλοποιήθηκαν και θα υλοποιηθούν δράσεις για την ευαισθητοποίηση των παιδιών και την ενημέρωσή τους για τη σημασία των μελισσών και των επικονιαστών για τη διατροφική μας επάρκεια και τη συνέχιση της ζωής. Οι δράσεις περιλαμβάνουν παρουσιάσεις από μελισσοκόμους στα σχολεία, συμμετοχή των σχολείων στον εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας για τη μέλισσα στις 20 Μαΐου με φυτεύσεις μελισσοκομικών φυτών, κατασκευές από τα παιδιά με θέμα τη μέλισσα και άλλες. Οι εκπαιδευτικοί του Δήμου Νέας Προποντίδας με ενθουσιασμό και μεγάλη προθυμία αγκάλιασαν την πρωτοβουλία του Δήμου και όλοι δήλωσαν συμμετοχή σε δράσεις του BeePathNet.

Στο σχέδιο δράσης του Δήμου για το BeepathNet περιλαμβάνεται η δημιουργία μιας μόνιμης έκθεσης για τη μελισσοκομία και ένα πάρκο αφιερωμένο στη μέλισσα και το περιβάλλον στα Νέα Μουδανιά, που θα μπορούν να επισκέπτονται τα σχολεία και όπου θα μπορούν να διοργανώνονται εκπαιδευτικά εργαστήρια και εκδρομές εκπαιδευτικού χαρακτήρα.

Με τη συνεργασία των μελών της τοπικής ομάδας δράσης και των σχολείων, κάθε χρόνο θα ετοιμάζεται ένα ετήσιο πρόγραμμα εκδηλώσεων που ενδεικτικά μπορεί να περιλαμβάνει: εργαστήρια κατασκευής έργων με σχέση τη μέλισσα όπως κεριά, φωλιές μελισσών, παρουσίαση από μελισσοκόμο με τη βοήθεια μιας κυψέλης παρατήρησης, επίσκεψη στα εκθέματα και παρακολούθηση βίντεο, παιχνίδι επιδαπέδιο, γνωριμία με τα μελισσοκομικά φυτά, γευσιγνωσία μελιού, γνωριμία με τα προϊόντα κυψέλης, θεατρικά δρώμενα κλπ.

Ένα από τα μελλοντικά σχέδια της Ομάδας έργου του BeePathNet είναι να μπορέσει να αναπτυχθεί και μέσα από τη λειτουργία των ΚΔΑΠ ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα "Μικροί Μελισσοκόμοι" όπου τα παιδιά, μέσα από τη βιωματική μάθηση, θα μπορούν να μάθουν για τη μέλισσα, τα προϊόντα της, τη διαδικασία παραγωγής μελιού και φροντίδας μιας κυψέλης και έτσι να αγαπήσουν τη μέλισσα και να εκτιμήσουν την αξία της προσφοράς της στον άνθρωπο και το περιβάλλον.

Τι είναι ο μελισσοτουρισμός; Πώς μπορούν να συμμετέχουν οι παραγωγοί αλλά και ο απλός κόσμος σε αυτό;

Αναστασία Λιούρτα

Ο Μελισσοτουρισμός είναι μια εναλλακτική μορφή τουρισμού άρρηκτα συνδεδεμένη με την τέχνη της μελισσοκομίας και τη ζωή της μέλισσας. Οι προσφερόμενες υπηρεσίες περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων την πλήρη ενημέρωση και εξοικείωση των επισκεπτών με τη σημασία των μελισσών στη φύση και την επιβίωση του είδους μας.

Επίσκεψη και ξενάγηση σε μελισσοκομείο, περιήγηση και παρατήρηση μελισσοσμηνών στο φυσικό τους περιβάλλον,μελισσοκομικά μουσεία, γευσιγνωσία διαφόρων τύπων μελιού, συμμετοχή σε σεμινάρια παρασκευής κεριών, εδεσμάτων με τη χρήση μελιού καθώς και καλλυντικών από κερί (κηραλοιφές - σαπούνια), μελισσοθεραπεία, περιήγηση σε κήπο με μελισσοκομικά φυτά αποτελούν τις κυριότερες δραστηριότητες του μελισσοτουρισμού.

Πιστεύετε ότι σαν κοινωνία επενδύουμε σε νέες μορφές τουρισμού;

Αναστασία Λιούρτα

Ολοένα και περισσότεροι τουρίστες προσδοκούν μέσα από το ταξίδι τους βιωματικές εμπειρίες. Οι σύγχρονοι τουρίστες δεν είναι παθητικοί δέκτες όσων έχουν οργανωθεί γι' αυτούς. Ο μελισσοτουρισμός αποτελεί ένα τουριστικό προϊόν το οποίο ανταποκρίνεται πλήρως σε αυτή την ανάγκη. Η ιστορία γύρω από τη μέλισσα και τις συνέργειες της φύσης μεταδίδονται σε ένα φυσικό τοπίο με μοναδικό τρόπο. Έχουμε λοιπόν ένα αυθεντικό και όχι εμπορευματοποιημένο προϊόν.

Στην Ελλάδα προς το παρόν δραστηριοποιούνται ελάχιστες επιχειρήσεις οι οποίες ωστόσο βρίσκουν ιδιαίτερα ικανοποιητική ανταπόκριση. Οι προοπτικές ανάπτυξης διαφαίνονται λοιπόν θετικές αλλά καθώς μιλάμε για ένα άγνωστο τουριστικό προϊόν έως τώρα, χρειάζεται χρόνος και συνέργειες των ενδιαφερόμενων μερών προκειμένου να επιτευχθεί αναγνωρισιμότητα.

Εν καιρώ οικονομικής κρίσης πιστεύετε πως ο κόσμος εμπιστεύεται και στηρίζει Ελληνικά προϊόντα; 

Αναστασία Λιούρτα

Να σας απαντήσουμε για το τι ισχύει με το μέλι. Οι Έλληνες καταναλωτές προτιμούν το ελληνικό μέλι, είναι ενημερωμένοι για τις ευεργετικές επιδράσεις του και κατά κύριο λόγο εμπιστεύονται και επιλέγουν τοπικούς παραγωγούς. Ναι μεν η οικονομική κρίση επηρεάζει την ικανότητα του καταναλωτή, αλλά το μέλι για παράδειγμα, ακριβώς λόγω των ιδιαίτερων ιδιοτήτων των προτιμάται να είναι ανώτερης ποιότητας, κι ας μην είναι το φθηνότερο. Και ακριβώς επειδή το Ελληνικό μέλι έχει διαφορετικά χαρακτηριστικά από το εισαγόμενο, πιστεύουμε στις περισσότερες περιπτώσεις είναι και ανώτερης ποιότητας. Ναι, ο Έλληνας καταναλωτής προτιμά το ντόπιο προϊόν. Εξάλλου τα τελευταία χρόνια το ελληνικό μέλι βραβεύεται με πρώτα βραβεία σε πολλούς Διεθνείς διαγωνισμούς.

Προτιμώντας το ελληνικό μέλι, ενισχύεται οικονομικά και η ντόπια κοινωνία. 

Ποια είναι τα σχέδιά σας και ποιες οι επιθυμίες σας για μέλλον;

Φανή Χατζήνα

Τα σχέδιά μας είναι συνυφασμένα με την πορεία του προγράμματος BeePathNet και τις δράσεις που έχουμε σχεδιάσει από κοινού με τους εταίρους μας αλλά και μόνοι μας.

Αρχικά θα γιορτάσουμε την Παγκόσμια Ημέρα Μέλισσας, που είναι η 20η Μάη, με διάφορους τρόπους: Θα κοινοποιήσουμε βιντεομηνύματα για την σημασία των μελισσών, θα συμμετέχουμε σε βιντεομηνύματα μαζί με Παγκόσμιους οργανισμούς όπως είναι η ΑΠΙΜΟΝΔΙΑ αλλά και με Ελληνικούς θεσμούς, όπως η Ομοσπονδία των Ελλήνων Μελισσοκόμων (ΟΜΣΕ), θα στήσουμε ξύλινες φωλιές για τις άγριες μέλισσες, θα μοιράσουμε αφίσες για την προστασία των μελισσών από τα φυτοφάρμακα, θα στείλουμε ανοιχτή επιστολή στον ΥΠΑΑΤ για τους ψεκασμούς και τα φυτοφάρμακα και για το πώς μπορούμε να προστατέψουμε τις μέλισσες, θα κάνουμε δενδροφυτεύσεις μόνοι μας ή σε συνεργασία με ντόπιους πολιτιστικούς συλλόγους, τα ζαχαροπλαστεία μας θα φτιάξουν γλυκές δημιουργίες. 

Όμως οι εκδηλώσεις για την ΠΗΜ, θα συνεχιστούν, ελπίζουμε αργότερα όταν η συναθροίσεις των πολιτών θα είναι πιο εύκολες, και τότε θα γίνουν κι άλλες δράσεις , οι οποίες θα περιλαμβάνουν γευσιγνωσία, επισκέψεις σε μελισσοκομεία, διανομή σπόρων, ημερίδες κλπ.

Εκτός όμως από τις δράσεις που σχετίζονται με την Ημέρα Μέλισσας, έχουμε δράσεις για την βιοποικιλότητα γενικότερα, για την εκπαίδευση των παιδιών, την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού, οι οποίες περιλαμβάνουν από δενδροφύτευση και φύτευση μελισσοκομικών φυτών σε παρτέρια του Δήμου μας, αλλά και στο πάρκο του Μουσείου Ναυτιλίας και Αλιευτικών Σκαφών των Νέων Μουδανιών, εγκατάσταση και δημιουργία έργων τέχνης, εγκατάσταση ενημερωτικών πινακίδων για το περιβάλλον και τις μέλισσες, δημιουργία ξενοδοχείων άγριων μελισσών, παιχνιδιών με βάση τη μέλισσα, εκθεμάτων στο Μουσείο για εκπαιδευτικούς σκοπούς, φεστιβάλ μελιού και άλλων προϊόντων και γενικότερα δράσεις μέσα από τις οποίες θα μεταφέρουμε τα μηνύματα και τη γνώση στους πολίτες.

Φυσικά ενδιάμεσα σε όλα αυτά έχουν θέση και οι δικές μας επισκέψεις στις άλλες πόλεις εταίρους, αλλά και η επίσκεψη όλων των εταίρων στα Νέα Μουδανιά, ελπίζουμε το φθινόπωρο του 2020.  

Κλείνοντας ποιο μήνυμα θέλετε να στείλετε στους αναγνώστες μας;

Ελισάβετ Παπουλίδου

Ο πλανήτης μας είναι το σπίτι όλων των ζωντανών οργανισμών η επιβίωση των οποίων εξαρτάται από την ισορροπία του οικοσυστήματος. Η διατήρηση της βιοποικιλότητας έχει μεγάλη σημασία για τη ζωή. Ο κυριότερος λόγος για τον οποίο κινδυνεύουν σήμερα πολλά είδη, ανάμεσα στα οποία και η μέλισσα, είναι η συρρίκνωση και η καταστροφή των ενδιαιτημάτων τους.

Μέσα από την ενημέρωση και τη συμμετοχή μας σε δράσεις για την προστασία του περιβάλλοντος, μπορούμε να συνεισφέρουμε στη διατήρηση της ζωής και της αρμονίας στο κοινό μας σπίτι, τη γη. Ο καθένας μπορεί, από τη θέση που βρίσκεται, να εφαρμόσει ορθές πρακτικές, μικρές πράξεις όπως: φυτεύω μελισσοκομικά φυτά στην αυλή μου και στο μπαλκόνι, υιοθεσία παρτεριών από πολίτες και σχολεία, δημιουργία και εμπλουτισμός χώρων πρασίνου από τους δήμους, υιοθεσία καλών πρακτικών από αγρότες όπως συνετή χρήση φυτοφαρμάκων, ακαλλιέργητες λωρίδες ανάμεσα στις καλλιέργειες κλπ.

Το έργο BeePath, που υλοποιεί ο Δήμος Νέας Προποντίδας σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Μελισσοκομίας Αγίου Μάμαντος του ΕΛΓΟ 'ΔΗΜΗΤΡΑ', είναι ένα σχέδιο δράσης που υιοθετεί πρακτικές για μια βιώσιμη αστική ανάπτυξη μέσα από δράσεις για την προστασία της μέλισσας και τη διατήρηση της βιοποικιλότητας. Ευελπιστούμε στο μέλλον σε μια συνεργασία και με άλλες πόλεις και δήμους από την υπόλοιπη Ελλάδα για διοργάνωση από κοινού δράσεων για την αστική μελισσοκομία και όχι μόνο.